Sinds hun opstand in 1994 bouwen de Zapatistas aan een direct-democratisch systeem. Ze zetten hun eigen politiek op, waarbij lokale gemeenschapsraden afgevaardigden stuurden naar hogere raden (gemeentes & regionale ‘raden van goede regering’). Onderdeel hiervan is een eigen systeem van sociale voorzieningen. In November 2023 kondigden de Zapatistas echter aan dat er problemen waren ontstaan in hun systeem. De prioriteit die ze altijd hebben willen geven aan de lokale gemeenschap – en daarmee het volk – werd steeds meer ondermijnd:

“Het probleem is die verdomde pyramide [dat het autonome systeem is geworden]. De pyramide scheidde de [gemeentelijke en regionale] autoriteiten van de gemeenschappen … De voorstellen van de autoriteiten bereikten de gemeenschappen niet onverandered, en de mening van de gemeenschappen bereikte de autoriteiten niet … De autoriteiten neigden er naar zelf te willen beslissen.”

Om dit probleem tegen te gaan, hebben de Zapatistas de piramide op zijn kop gezet. Taken die eerder werden geregeld op gemeentelijk en regionaal niveau zijn nu in handen van de gemeenschappen. De hogere niveau’s bestaan nog steeds, maar met minder macht. Het moet natuurlijk nog blijken hoe dit nieuwe systeem werkt, maar het is bijzonder om te zien hoe zelfkritisch de Zapatistas kunnen zijn. Zoals ene Paco Vasquez het zegt, lid van een NGO die veel heeft samengewerkt met de Zapatistas:

“We moeten de grote moed erkennen van een organisatie dat naar zijn basis heeft geluisterd en erkende dat het een systeem heeft gecreëerd dat niet werkte … Voor de meeste organisaties zou het erg moeilijk zijn hun fouten te erkennen, laat staan publiek.”

Voor de Zapatistas is revolutie een proces van ’trial-and-error’, vallen en opstaan. Een verfrissend alternatief voor veel andere pogingen om onze levens fundamenteel te verbeteren, waar een inspirerend begin vaak toch vastloopt in dogma of erger. Vanaf het begin van de beweging in 1994 tot nu, blijft de beweging laten zien: een betere wereld is mogelijk! En dat ondanks de vele problemen in het gebied, van directe onderdrukking door de overheid tot door hen gesteunde para-militairen tot drugskartels. Bouw je met ons mee?

(Voor bronnen voor dit stuk en veel meer informatie over de huidige situatie in Chiapas, zie dit artikel )