“Wij geloven dat ons bedrijf beter werkt wanneer iedereen deelneemt. Daarom is Equal Exchange een coöperatie dat het bezit is van de medewerkers. Dat betekent dat we allemaal een aandeel hebben in het bedrijf en allemaal een stem hebben in wat er gebeurt. Equal Exchange is niet het bezit van aandeelhouders van buitenaf. Als gevolg daarvan kunnen onze winsten gebruikt worden om het bedrijf te verbeteren of geïnvesteerd worden in onze bevoorradingsketens.”
Equal Exchange (UK) is een vrij bedrijf in Engeland, opgericht in 1979. Het was en is één van de pioniers van Fair Trade en biologische productiemethodes. Hun doel is:
“[O]mstandigheden creëeren waarin producenten van allerlei soorten producten een eerlijke beloning kunnen krijgen voor hun arbeid, op een duurzame, ecologisch sensitieve manier.”
Equal Exchange werkt met vrije coöperaties van kleine boeren. ‘Klein’ betekent hier dat het gaat om een boerderij waarmee één familie zichzelf onderhoudt. Dit soort boeren zijn op veel plekken in de wereld de ruggengraat van de economie. Wereldwijd zijn er 500 miljoen van dit soort boerderijtjes, die gezamenlijk bijna 2 miljard mensen onderhouden. Vaak zijn deze kleine boeren gedwongen voor lage prijzen hun producten te verkopen aan tussenpersonen en grote bedrijven, omdat er geen alternatief is. Maar door zich te organiseren kunnen ze betere prijzen afdingen, of zelfs om die tussenpersonen en grote bedrijven heen werken.
Equal Exchange gaat voor de lange termijn relaties aan met deze boeren, om dit proces te ondersteunen. In goede én slechte tijden. Waar mogelijk schiet Equal Exchange geld voor en geven ze ondersteuning om een bio-certificaat te krijgen. Ook wordt er samen nagedacht welke producten het best zouden verkopen. En natuurlijk bieden ze een eerlijke prijs voor de producten. De boeren-gemeenschappen kunnen dit extra inkomen vervolgens investeren waar dat nodig is. Of dat nou nieuwe fornuizen zijn om mee te koken, een mobiele gezondheidskliniek, of nieuw gereedschap om het werk beter mee te kunnen doen.
“Als pionier van Fair Trade geloven we dat Fair Trade meer kan doen en zou moeten doen. Daarom zijn we altijd op zoek naar nieuwe manieren om op onze producenten aan te sluiten […] en beïnvloeden onze waarden elk stukje van ons bedrijf.”
Grown by Women
Daarom is Equal Exchange in 2011 bijvoorbeeld begonnen met het project Grown By Women. Doordat de kleine boerencoöperaties gebaseerd zijn op boerderijtjes waarmee één gezin zichzelf onderhoudt en de meeste van deze gezinnen ‘traditioneel’ zijn georganiseerd, zijn het vooral de mannen die optreden als leden van de coöperaties. Daardoor ontvangen zij het geld voor de producten, en zijn zij het die aan de cursussen deelnemen die de coöperaties aan hun leden bieden. En dat terwijl de vrouwen minstens zoveel (regelmatig zelfs het meeste) werk doen op de familieboerderij.
Daarom wilden een aantal coöperaties samen met Equal Exchange genderbeleid opstellen en manieren vinden waarop vrouwen volwaardig lid kunnen worden. Dat kan moeilijker zijn dan het klinkt. In sommige gebieden kunnen vrouwen moeilijk, of zelfs helemaal niet land bezitten. Bovendien moeten ze nog steeds het meeste werk doen in het huishouden, waardoor het moeilijk kan zijn om de tijd te vinden voor cursussen en vergaderingen. Gebrek aan zelfvertrouwen onder de vrouwen is ook een veelvoorkomend probleem. Dit allemaal aanpakken is een langdurig en langzaam proces. Belangrijk daarbij is dat deze problemen naar voren werden gebracht door de koffie-coöperatieven zelf. Dit is geen westers ideaal wat mensen wordt opgedrongen. Gemeenschappen kwamen tot de conclusie dat hoewel Fair Trade en andere ontwikkelingen verbeteringen brengen, vrouwen achter blijven.
Een deel van de opbrengst van de Grown by Women-koffie gaat daarom direct naar kleine boerinnen, die samen besluiten wat ze er mee doen. Het kan direct naar de boerinnen die de koffie geproduceerd hebben gaan als stimulans zodat meer vrouwen lid worden. Of het kan worden ingezet ten goede van de bredere gemeenschap. Lees hier meer over het project.
“Ik ben zo’n ander persoon geworden dan hoe ik was. Ik hield er niet van om mijn mond open te doen en ik rende altijd weg. Ik voelde me te verlegen om te praten en wilde gewoon verdwijnen. Er zijn veel vrouwen die te bang zijn om zich te organiseren en naar bijeenkomsten te gaan, dat zijn de mensen die onze hulp nog nodig hebben. Daarom ga ik door met werken voor onze zichtbaarheid en onze waarde.” – Norma, koffieboerin uit Nicaragua
De partners
Van de volgende partners van Equal Exchange kan je producten kopen bij de Vrije Markt.
– CACVRA (Peru) werd in 1969 opgericht. CACVRA werd in 1969 opgericht door inheemse kleine boeren om hun koffie op de markt te brengen. Zij hadden zich gevestigd in Ayacucho, een gebied in de Andes. Met name in de jaren ’80 hebben de coöperatie en omliggende gemeenschappen in de afgelegen Apurimac-Vallei zwaar geleden onder het gewelddadige conflict tussen het zogenaamde ‘Lichtend Pad’ en de Peruaanse overheid. Beide partijen maakten zich schuldig aan mensenrechtenschendingen en massamoorden. Hoewel het nog steeds onrustig kan zijn in het gebied, is het CACVRA de laatste jaren gelukt weer veel koffie en nu ook cacao te produceren. De coöperatie heeft nu bijna 1600 leden, en heeft flink kunnen investeren in zowel de kwaliteit als de kwantiteit van hun productie.
– Oro Verde (Peru) werd in 1999 opgericht met 56 leden. Tegenwoordig heeft ze 1350 leden. De gemiddelde boerderij is 2.5 hectare groot. Tot 2016 verbouwden ze vooral koffie, maar als gevolg van een plantenziekte hebben ze moeten overschakelen naar (o.a) cacao. Daarbij hebben ze gefocust op wat zij ‘Elite Bomen’ noemen, die de hoogste kwaliteit cacao produceren. Om de kwaliteit verder te waarborgen, hebben ze ook panels die de kwaliteit controleren. Twee medewerkers van Oro Verde zijn ook juryleden van de nationale Peruaanse cacao-wedstrijd. Equal Exchange werkt sinds 2012 samen met Oro Verde. Meer informatie (in het Engels) lees je hier.
– FUNDOPO (Dominicaanse Republiek) werd in 2002 opgericht met 84 families. Tegenwoordig heeft ze 1500 leden. De gemiddelde boerderij is 4 hectare groot, en ze produceren o.a cacao. Meer informatie lees je hier.
– CONACADO (Dominicaanse Republiek) begon in de jaren ‘80 als een ontwikkelingsprogramma voor cacao-boeren, om te onderzoeken of een nieuwe manier van cacao-productie hen kon helpen. Dat bleek zo te zijn, en over de jaren heen is het uitgegroeid tot een coöperatie met 9700 leden. De gemiddelde boerderij is 3 hectare groot. De coöperatie investeert onder andere in onderwijs infrastructuur, gezondheidszorg, eco-toerisme en vrouwen-organisaties. Ook heeft de coöperatie een zogenaamde “kredietvereniging”, waar leden leningen kunnen aanvragen om hun boerderij te verbeteren. Ten slotte heeft CONACADO zijn eigen cacao-verwerkingsfabriek opgericht. Daarover later meer. Meer informatie kan je hier lezen.
– Manduvira (Paraguay) werd in 1975 met 39 leden opgericht. Tegenwoordig heeft ze 1000 leden. De gemiddelde boerderij is 5 hectare groot, en ze produceren o.a suiker(riet). Sinds 2003 is Manduvira verdubbeld in ledental. Dit komt doordat ze toen staking gingen tegen de suikerfabriek waaraan ze moesten leveren, om hogere prijzen af te dwingen. Met succes! In 2005 zetten ze een volgende stap, door een plaatselijke suikerfabriek te huren. Weer met groot succes. Vervolgens waren ze in staat hun eigen fabriek te bouwen – de eerste door boeren (en arbeiders) bestuurde fabriek in Paraguay! Dit is geen detail, zoals een lid van de coöperatie uitlegt:
“Elke andere van de 77 suikerfabrieken [in Paraguay] zijn privé-bedrijven en de eigenaren hebben heel veel invloed, politieke en economische macht. Macht en eigendom zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.”
Lees meer hier.
– Yishui Xingye (China) heeft 58 leden en produceert onder andere pinda’s. De kleine boeren huren elk een paar stukken land waarop ze gewassen kunnen groeien. Gemiddeld gaat het dan over 10-60 hectare heuvelachtig gebied. Om erosie tegen te gaan en de bio-diversiteit te vergroten, zijn bomen geplant in en rondom de landbouwgronden. Sinds ze onderdeel zijn geworden van de Fair Trade-gemeenschap in 2009, voelen de boeren zich onafhankelijker en zien ze dat hun economische situatie er op vooruitgaat. Lees hier meer.
– UNICAFEC (Peru) produceert koffie en heeft 408 leden. Voordat ze zich organiseerden, waren de individuele boeren afhankelijk van de lage prijzen die hen werden geboden door de vele tussenpersonen in het gebied. In 2001 pakten 106 kleine boeren zich samen om deze tussenpersonen te omzeilen en hun productie zowel kwantitatief als kwalitatief te verbeteren. UNICAFEC doet mee aan het Grown by Women-project. Lees hier meer.
Onvrije stukken van de productieketen
Helaas valt niet de gehele productieketen vrij te noemen. De pinda’s, cacao, suiker worden in traditionele, dictatoriale bedrijven verwerkt tot pindakaas en chocoladerepen (resp. Meridian Foods en Prontatec/Yacao Cacao). En in het geval van CONACADO, zijn de fabriekswerkers van de door de boeren opgerichte fabriek geen onderdeel van de democratische structuur. Dit heeft voor twijfel gezorgd. Uiteindelijk is er toch voor gekozen deze producten te verkopen.
Dit heeft een aantal redenen. Ten eerste is Equal Exchange een vrij bedrijf, en zijn alle grondstoffen (cacao, suiker, pinda’s, koffie) afkomstig van vrije kleine-boerencoöperatieven. Daarnaast is van Meridian Foods en Prontatec niet bekend dat arbeidsomstandigheden slechter dan gemiddeld zijn, of dat ze er andere praktijken op nahouden die hen erger maken dan het gemiddelde bedrijf. Beide zijn bedrijven die zich ook in andere opzichten bezig houden met Fair Trade en biologische productie. In het geval van de fabriek van CONACADO blijkt bovendien ook dat de medewerkers van de fabriek gemiddeld evenveel verdienden als de gemiddelde boer die lid is van de coöperatie. En als je bedenkt dat vrijwel alle andere cacaofabrieken ter wereld in handen zijn van een aantal grote multinationals, is het allemaal toch vrij ‘radicaal.’ Ten slotte blijkt uit communicatie met Equal Exchange dat ze zich bewust zijn dat dit problematisch is, en dat hun doel zeker ook is grotere delen van de productieketen te bevrijden.
En daar gaat het uiteindelijk om. Dat we een weg vinden uit de huidige economie en een betere opbouwen. Hoe groter de markt voor vrije producten, hoe meer omzet vrije bedrijven maken, hoe meer we in staat zullen zijn nieuwe vrije bedrijven op te richten en werkers te ondersteunen hun bedrijf te bevrijden. Equal Exchange timmert al 40 jaar aan die weg, en heeft daarin al veel moois bereikt. Tegelijkertijd zijn ze waakzaam en kritisch gebleven. De Vrije Markt sluit zich daar graag bij aan.
“Don’t let Fair Trade become a badge of convenience for big business. Join us in building a more just trade system.”
Help je ook mee? Koop hun producten hier.
